Przypadający na 14 listopada Światowy Dzień Cukrzycy to hołd na cześć Fredericka Bantinga, odkrywcy insuliny. 14 listopada 1891 roku to dzień jego urodzin.
Za odkrycie insuliny Frederick Banting i John Macleod w 1923 roku otrzymali nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny.
Cukrzyca – to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania i/lub działania insuliny. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, zwłaszcza serca, nerek, narządu wzroku, nerwów i naczyń krwionośnych.
Cukrzyca zwiększa ryzyko udaru mózgu, zawału serca, niewydolności nerek, amputacji kończyn dolnych, zgonu.
Cukrzyca została uznana za największą niezakaźną pandemię XXI wieku. Na świecie wg danych WHO na cukrzycę choruje ponad 440 mln ludzi a w Polsce ok. 3,5 mln a za 10 lat – będzie ok. 5 mln. Jest to choroba cywilizacyjna i społeczna. Częstość zachorowań wzrasta i wynika ze stylu życia, który prowadzimy, małej aktywności fizycznej, z nieprawidłowej diety, jej rozwojowi sprzyja nadwaga czy otyłość, a nie tylko uwarunkowania genetyczne.
Etiologiczna klasyfikacja cukrzycy:
- Cukrzyca typu I – ok. 10% przypadków, charakteryzująca się bezwzględnym niedoborem insuliny, wynikającym z autoimmunologicznej destrukcji wysp beta trzustki. Najczęściej zapadają na nią młode osoby. Przyczyną zachorowania na cukrzycę typu I jest nieprawidłowa aktywność układu immunologicznego organizmu (czyli odpornościowego), który własne prawidłowe komórki beta trzustki wydzielające insulinę uznaje za obce. Organizm wytwarza przeciwciała skierowane przeciwko własnym komórkom produkującym insulinę. Mówiąc najkrócej – niszczy je.
- Cukrzyca typu LADA (Latent Autoimmune Diabetes in Adults) – to mieszcząca się w definicji cukrzycy typu 1, późno ujawniająca się cukrzyca o podłożu autoimmunologicznym u osób dorosłych. Mówiąc krótko, to jedynka u osób starszych. Do jej rozpoznania konieczne jest stwierdzenie obecności autoprzeciwciał typowych dla cukrzycy typu 1, przede wszystkim anty-GAD65, i/lub niskie stężenie peptydu C.
- Cukrzyca typu II – najczęstsza, ok. 80% wszystkich przypadków. Wynika z postępującej utraty zdolności komórek beta trzustki do prawidłowej sekrecji insuliny z towarzyszącą insulinoopornością. Często kojarzy się z nadwagą, otyłością, jest następstwem złego odżywiania i braku ruchu. Wstępem jest stan przedcukrzycowy, kiedy już mamy hiperglikemię, ale nie spełniamy jeszcze kryteriów rozpoznania cukrzycy. Wdrożone zachowania prozdrowotne uchronią nas albo odsuną w czasie przejście w cukrzycę.
- Cukrzyca MODY (Maturity Onset Diabetes of the Young) – cukrzyca monogenowa (czyli wywołana mutacją tylko w jednym genie), stanowi 1–2% wszystkich przypadków cukrzycy. Jest rzadkim typem cukrzycy, spowodowanym genetycznym (wrodzonym) uszkodzeniem komórki beta, która produkuje insulinę. Powstaje w wyniku pojedynczej mutacji, dlatego jej ostateczne zdiagnozowanie uzależnione jest od badania genetycznego. W uproszczeniu nazywa się ją cukrzycą typu dorosłego (typu II) występującą u ludzi młodych. Charakterystyczne są dla niej zachorowania kilku członków rodziny w trzech kolejnych pokoleniach.
Inne specyficzne typy cukrzycy:
- Cukrzyca wtórna – spowodowana jest współistniejącymi z cukrzycą innymi zaburzeniami lub zespołami chorobowymi. Najczęstsze przyczyny cukrzycy wtórnej to:
– niektóre leki stosowane w chorobach układu krążenia (tiazydy lub inne leki moczopędne, szczególnie w zestawieniu z beta blokerami, leki sterydowe i inne)
– niektóre choroby gruczołów dokrewnych (endokrynopatie) – choroba Cushinga i zespół Cushinga, akromegalia, nadczynność tarczycy, guz chromochłonny nadnerczy, guz wydzielający glucagon
– genetycznie uwarunkowane choroby przemiany materii – hemochromatoza
– choroby trzustki – przewlekłe zapalenie trzustki, rak trzustki, zwłóknienie torbielowate (mukowiscydoza), stan po pankreatektomii (operacyjnym usunięciu trzustki).
– inne (np. zakażenia – cytomegalia, różyczka) - Cukrzyca ciążowa – jest wynikiem zaburzenia metabolizmu węglowodanów, spowodowanego narastającą insulinoopornością i hormonami wytwarzanymi przez organizm matki i łożysko. Hiperglikemia w ciąży zwiększa ryzyko powikłań u ciężarnej i rozwijającego się płodu oraz rzutuje na dalszy rozwój dziecka. Cukrzyca ciążowa w większości wypadków ustępuje po urodzeniu dziecka. Ale w populacji kobiet, które ją przebyły zachorowania na cukrzycę typu 2 w przyszłości są częstsze. Nieleczona cukrzyca może doprowadzić do wielu uszkodzeń narządów w organizmie (siatkówki oka, nerek, nerwów) oraz do pojawienia się trudno gojących ran, które mogą spowodować amputację kończyn. Bagatelizowana cukrzyca może stać się przyczyną śmierci chorej osoby. Dlatego tak ważna jest odpowiednia profilaktyka oraz okresowe badania, które pomogą w zdiagnozowaniu wszelkich zdrowotnych nieprawidłowości.
Każdego roku Światowy Dzień Walki z Cukrzycą koncentruje się na wybranym zagadnieniu, który jest przedmiotem specjalnej uwagi.
W roku 2021 – w roku setnej rocznicy od odkrycia insuliny – temat przewodni to:
Dostęp do opieki diabetologicznej (Access to Diabetes Care):
JEŚLI NIE TERAZ, TO KIEDY?
W Powiatowym Szpitalu Specjalistytcznym w Stalowej Woli pacjenci mogą skorzystać z opieki trzech diabetologów:
- lek. med. Anna Danielewicz-Paleń
- lek. med. Stanisław Stec
- lek. med. Ewa Śliwa-Kopciuch
Codzienna profilaktyka cukrzycy: https://www.youtube.com/watch?v=4hNU3knBmXI