O depresji sezonowej, wpływie ruchu na zdrowie psychiczne tym, a także o tym, na jaką pomoc możemy liczyć w Centrum Zdrowia Psychicznego – z KRZYSZTOFEM KROWIAKIEM, lekarzem psychiatrą z SPZZOZ Powiatowego Szpitala Specjalistycznego w Stalowej Woli, rozmawia Tomasz Wosk.
– Uważa się, że marzec to najbardziej niebezpieczny miesiąc w roku pod względem nasilenia się objawów chorób psychicznych, takich jak np. depresja. Nasilają się także lęki i nerwice. Pojawiają się problemy z koncentracją uwagi, wzrasta nasz niepokój. Dlaczego?
– Marzec rzeczywiście jest trudny pod tym względem, najprawdopodobniej przyczynia się do tego w dużej mierze zmęczenie zimą i brakiem słonecznego światła, którego dobroczynny wpływ na nasze zdrowie znany jest od bardzo dawna. Ale z mojego doświadczenia jako lekarza, to nie tylko marzec, ponieważ cały okres jesienno-zimowy pod tym względem jest trudniejszy. Występuje wtedy sporo tzw. depresji sezonowych, spowodowanych właśnie długimi nocami, krótkimi dniami co przekłada się na zaburzenia w produkcji i regulacji neuroprzekaźników, jak również obniżenie poziomu witaminy D a zwiększenie melatoniny w naszych organizmach. Ewidentnie mamy w tym okresie w gabinetach, poradniach i na oddziale więcej pacjentów z depresjami i nerwicami, niż latem.
– Jak sobie radzić z depresją sezonową? Jak możemy sobie pomóc w takich okolicznościach?
– Są różne sposoby. Lekarze często stosują w tym przypadku fototerapię, czyli leczenie światłem przy pomocy lamp medycznych. Bardzo skuteczne może również okazać się wsparcie psychologiczne, które pomoże nam przetrwać te trudne chwile, jak również farmakoterapia. Oczywiście sami też możemy sobie pomóc, choćby poprzez spacery na świeżym powietrzu, zwłaszcza w słoneczne dni. W takiej sytuacji w ogóle ogromną rolę odgrywa aktywność fizyczna, która ma nieoceniony wpływ nie tylko na naszą kondycję fizyczną, ale i psychiczną. Spacery, bieganie, pływanie, czy jazda na rowerze przyczyniają się do produkcji endorfin, czyli hormonów wywołujących dobre samopoczucie. Ruch to zdrowie, również psychiczne.
– Czy depresja grozi tylko osobom ponurym, czy również pogodnym i wesołym? Czy może dotknąć każdego i w każdym wieku?
– Depresja może nas dotknąć w każdym wieku. Mamy pacjentów wśród seniorów – powyżej 65 roku życia, u których depresja często współistnieje z przewlekłymi chorobami somatycznymi i jest z nimi ściśle związana. Ze statystyk jednak wynika, że depresja częściej występuje u kobiet w przedziale wiekowym 20-40 lat. Mówimy więc o młodych osobach. Ale to nie wszystko, ponieważ w ostatnim czasie niestety lawinowo przybywa chorych na depresję wśród dzieci i młodzieży. Tu bardzo często przyczyną jest współczesna, niekorzystna zmiana struktury rodziny, która nie zapewnia poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji, dodatkowo alienacja społeczna młodzieży wynikająca ze spędzania dużej ilości czasu w świecie wirtualnym powoduje brak więzi rówieśniczych i prowadzi do zaburzeń depresyjnych. Młodzi nie potrafią również sobie radzić z brakiem akceptacji u rówieśników oraz wiążącym się z tym poczuciem odrzucenia. I mimo, że podobne zjawisko obserwujemy we wszystkich krajach rozwiniętych, to jest to temat trudny i bardzo złożony, niestety często też powiązany z zachowaniami suicydalnymi.
Natomiast wracając do dorosłych pacjentów, to tak – depresja może dotknąć każdego, czyli zarówno osoby z natury ponure, jak i te o pogodnym usposobieniu. Ale mówię tu nie o depresji sezonowej, ale o depresji endogennej, czyli takiej, gdy trudno wskazać konkretną zewnętrzną przyczynę choroby i jest ona uwarunkowana biologicznie. Oprócz tego wyróżniamy jeszcze depresje reaktywne, związane ze stresem i sytuacjami życiowymi, czyli długotrwałymi problemami, z którymi zmagamy się w domu, czy w pracy. Tu przyczyną zaburzeń są czynniki zewnętrzne, które negatywnie wpływają na nasz nastrój. Ogółem depresji jest coraz więcej, szacuje się, że w Polsce choruje na nie prawie 1,5 mln osób.
– Ta liczba stale rośnie. Dlaczego? Czy wynika to z lepszego i precyzyjniejszego diagnozowania tej choroby, czy po prostu żyjemy w czasach sprzyjających rozwojowi depresji?
– Myślę, że jedno i drugie. Z jednej strony mamy coraz łatwiejszy dostęp do psychologów i psychiatrów i co ważne – chorzy nie wstydzą się już, tak jak to było w przeszłości, zgłaszać się do nas po pomoc. Ta świadomość w społeczeństwie jest dzisiaj inna, a choroby psychiczne przestały być tematem tabu. To ważne i pocieszające, że ludzie nie mają już takich oporów aby przychodzić do naszych gabinetów i pozwalają sobie pomagać. A z drugiej strony przykre jest to, że żyjemy w czasach, które rzeczywiście sprzyjają rozwojowi takich chorób jak depresje czy nerwice. Społeczeństwu przybywa czynników stresogennych – wyzwania w pracy, pogoń za pieniędzmi, niedawna pandemia, wojna tuż za naszą wschodnią granicą. To wszystko ma negatywny wpływ na nasze zdrowie psychiczne.
– Jak odróżnić zwykły smutek czy okres obniżenia nastroju od pierwszych objawów depresji?
– W diagnozowaniu zaburzeń depresyjnych podstawowe są 3 osiowe objawy – o ile trwają nie 1-2 dni, tylko dłużej – przynajmniej 2 tygodnie. Pierwszy, to obniżony nastrój. Drugi – obniżony napęd, czyli spowolnienie psychoruchowe, cechujące się permanentnym zmęczeniem, brakiem energii, siły i motywacji do działania. Natomiast trzeci objaw, to utrata dotychczasowych zainteresowań i anhedonia- czyli niezdolność odczuwania radości. Jeżeli przynajmniej 2 z tych 3 objawów trwają przez okres co najmniej 2 tygodni i do tego dołączają się jeszcze objawy dodatkowe, jak na przykład: niska samoocena, pesymistyczna wizja przyszłości, myśli samobójcze, ciągłe poczucie winy, zaburzenia odżywiania lub zaburzenia snu, to istnieje duże prawdopodobieństwo występowania u takiej osoby depresji. I w takiej sytuacji warto zgłosić się po specjalistyczną pomoc. W Stalowej Woli można ją uzyskać poprzez Centrum Zdrowia Psychicznego, które od sierpnia 2022 roku funkcjonuje w ramach Powiatowego Szpitala Specjalistycznego.
– Kto udzieli nam pomocy w Centrum Zdrowia Psychicznego – psycholog, czy lekarz psychiatra?
– W zależności od potrzeby – może to być zarówno psycholog, jak i lekarz psychiatra. CZP zapewnia kompleksową pomoc. Przypomnę, że nasze Centrum składa się z: całodobowego, 50-łóżkowego zamkniętego Oddziału Psychiatrycznego, Oddziału Dziennego Psychiatrycznego, Poradni Zdrowia Psychicznego, a także Zespołu Leczenia Środowiskowego, dedykowanego pacjentom, którzy z różnych względów nie mogą zjawić się na wizycie w CZP. Ich, w miejscu zamieszkania, odwiedza w zależności od potrzeby – lekarz, psycholog, terapeuta bądź asystent zdrowienia. O organizację pracy dba Punkt Zgłoszeniowo-Koordynacyjny (PZK), który działa od poniedziałku do piątku, w godzinach 8:00-18:00. To właśnie tu – w PZK, dyżurują pracownicy, którzy przeprowadzają wstępną ocenę potrzeb osób zgłaszających się po pomoc psychologa, psychiatry lub terapeuty, a także uzgadniają wstępny plan postępowania. Decydują, gdzie osobę potrzebującą pomocy dalej kierować i to właśnie tu uzgadniany jest termin przyjęcia oraz wskazywane jest miejsce uzyskania niezbędnego świadczenia. Co istotne, pomoc jest udzielana nie później, niż 72 godziny od zgłoszenia.
– Co ważne, Centrum Zdrowia Psychicznego, funkcjonujące w ramach Powiatowego Szpitala Specjalistycznego, obsługuje nie tylko mieszkańców powiatu stalowowolskiego, ale i niżańskiego…
– Tak, CZP zapewnia wszystkim potrzebującym mieszkańcom obu powiatów – stalowowolskiego i niżańskiego, wsparcie psychiatrów, psychologów oraz terapeutów. W zależności od potrzeby, mogą ją otrzymać zarówno w działających w Stalowej Woli oraz w Nisku Poradni Zdrowia Psychicznego, jak i wspomnianych Zespołów Leczenia Środowiskowego, świadczących pomoc psychologiczną i psychiatryczną w miejscu zamieszczania pacjenta. Ważny jest również fakt, że poza godzinami pracy obu poradni i Punktów Zgłoszeniowo-Koordynacyjnych, pomocy pacjentom w pilnych sytuacjach udziela lekarz dyżurny stalowowolskiego Oddziału Psychiatrii w izbie przyjęć, w formie pomocy doraźnej.
To warto wiedzieć:
Wszystkie osoby poszukujące porady, pomocy oraz informacji związanych z udzielaniem opieki psychiatrycznej i psychologicznej, mogą zgłaszać się do stalowowolskiego Centrum Zdrowia Psychicznego osobiście lub nawiązać kontakt telefoniczny. Poniżej niezbędne dane:
– Punkt Zgłoszeniowo – Koordynacyjny w Stalowej Woli i gabinet koordynatora mieści się w Poradni Zdrowia Psychicznego (budynek Oddziału Psychiatrycznego) przy ulicy Staszica 4. Kontakt telefoniczny: 510 039 819 oraz 519 342 519
– Punkt Zgłoszeniowo – Koordynacyjny w Nisku i gabinet koordynatora mieści się w tym samym budynku, co Ośrodek Pomocy Społecznej, czyli przy ul. Fryderyka Chopina 31. Kontakt telefoniczny: 519 342 551 oraz 519 342 557.
